چرا سمن ها شفافیت مالی ندارند؟
در ایران اطلاعات دقیقی از وضعیت و کیفیت شفافیت مالی سمن ها (NGO) در دسترس نیست. براساس پژوهش‌های بین‌المللی که درباره سمن ها صورت گرفته تقریبا ۸۵ درصد موسسات بین‌المللی در دنیا حتما حساب‌های دقیقی دارند و به عنوان یک المان خاص حسابرسی قانونی هم می‌شوند و گزارش حسابرس قانونی دارند. اما تعداد بسیار محدودی از آنها هستند که حاضرند صورت‌های مالی حسابرسی شده خود را بدون درخواست دیگران در معرض دید دیگران قرار داده و آن را منتشر کنند. خیلی از سازمان‌های مردم‌نهاد زحمت و هزینه این کار را می‌پذیرند اما آن را منتشر نمی‌کنند.
آیا تعداد مشخصی از NGO یا سمن های فعال در ایران وجود دارد؟
رضا درمان، مدرس، نویسنده و پژوهشگر حوزه سازمان‌های مردم‌نهاد با تاکید بر اینکه چرا سمن ها شفافیت مالی ندارند؟ و با طرح این پرسش که آیا تعداد مشخصی NGO یا سمن فعال در ایران وجود دارد؟ و شفافیت گردش مالی در این سازمان‌های مردم‌نهاد چگونه رصد می‌شود؟ به بررسی این موضوع پرداخت و گفت: اینها ساده‌ترین سوالاتی است که در حوزه شفافیت سازمان‌های مردم‌نهاد در سطح کلان باید از خود بپرسیم. عدم پاسخ شفاف و معین نشان‌دهنده مسائل و مشکلاتی در حوزه ذکر شده است.
شفافیت از اصول اساسی سمن ها (NGO) است
او در توضیح بحث خود به طرح سوال دیگری در همین زمینه پرداخت که اساسا مگر شفافیت مالی سمن مهم نیست و آیا سازمان‌های مردم‌نهاد نباید دارای شفافیت باشند، ادامه داد: یکی از مهم‌ترین اصولی که ما باید رعایت کنیم، شفافیت در این حوزه است. درست است که سازمان‌های مردم‌نهاد عاری از خطا نیستند اما ما ملزم هستیم، به نوع منابعی که دراختیار داریم، شفافیت را در سرفصل‌های گوناگون در سازمان خود رعایت کنیم.
رضا درمان درباره شفافیت افزود: تمام سازمان‌های مردم‌نهاد چه از جنس خیریه و چه از جنس سازمان‌های دیگر همه، به دنبال شفافیت هستند اما کمتر سازمان‌هایی سراغ شفافیت و پذیرش ریسک آن هستند. چرا ما برخلاف شعارهایی که می‌دهیم کمتر سراغ شفافیت می‌رویم؟ در اینجا این پرسش مطرح می‌شود که آیا سمن‌ها شفاف هستند؟ باید بگویم نمی‌دانم. خیلی به دنبال پاسخ این سوال گشتم ولی شرمنده‌ام که در ارتباط با سازمان‌های ایرانی تحقیقی یافت نکردم.
سمن ها عملکرد مالی را تنظیم کرده اما منتشر نمی کنند
درمان در بخش دیگری از این بحث تاکید کرد: طبق پژوهش بر روی سازمان‌های مردم‌نهاد در سطح بین‌المللی تقریبا ۸۵ درصد موسسات بین‌المللی در دنیا حتما حساب‌های دقیقی دارند و به عنوان یک المان خاص حسابرسی قانونی هم می‌شوند و گزارش حسابرس قانونی دارند. اما تعداد بسیار محدودی از آنها هستند که حاضرند صورت‌های مالی حسابرسی شده خود را بدون درخواست دیگران در معرض دید دیگران قرار داده و آن را منتشر کنند. خیلی از سازمان‌های مردم‌نهاد زحمت و هزینه این کار را می‌پذیرند اما آن را منتشر نمی‌کنند.
همچنین ۳۵درصد از موسسات خیریه بابت موضوعاتی از مردم پول می‌خواهند که اساسا دستور کار امروزشان نیست. براساس این گزارش حدود ۳۵درصد NGOها هستند که پولی را که دریافت کرده صرف امور دیگری می‌کنند و این دو گروه، حدود ۷۰درصد با یکدیگر همپوشانی دارند. درواقع گروه بزرگی از NGOها هستند که حتما بابت کاری که می‌کنند به مردم اطلاعات غلط می‌دهند. این پژوهشی است که در این باره انجام شده، اما واقعا چرا چنین سازمان‌هایی این برخوردها را از خود نشان می‌دهند؟
اطلاعات دقیق از سمن های ایران وجود ندارد
این پژوهشگر به نقد وضعیت ایران پرداخت و گفت: ما اطلاعات دقیقی از سمن های ایرانی نداریم اما مواردی هست که براساس تجربه و مشاهده به دست آمده است. در این تحقیق عنوان شده رفتارها و خواسته‌های غیرمنطقی که خیرین از سازمان‌های مردم‌نهاد دارند معمولا باعث این نوع رفتار می‌شود. برای مثال، خیرین از سازمانی می‌خواهند که کمترین ریسک را در کار خود یا پروژه‌ای خاص انجام دهند؛ اما این موضوع در دنیای واقع حقیقت ندارد. خیرین از سازمان‌های مردم‌نهاد می‌خواهند راندمان کاری‌شان در بالاترین حد ممکن باشد، یا این توقع را دارند که همیشه موفق باشیم. اینها از جمله عواملی هستند که در برخی موارد سازمان‌های مردم‌نهاد به عدم صداقت دچار می‌شوند.
نبود مدل مشخص برای نظارت بر عملکرد سمن ها
یکی از اتفاقاتی که پیرامون ما می‌افتد و این فرصت را برای سازمان‌های مردم‌نهاد به وجود آورده که باعث بدنامی بسیاری از سازمان‌های مردم‌نهاد می‌شود، این است که قوانین و مقررات اصولی در دست نیست؛ نه در حوزه بازدارندگی و نه در حوزه تنبیه. سازمان‌های نظارتی نتوانسته‌اند مدل مشخص نظارت داشته باشند و آن را شکل دهند. خیلی از اوقات سازمان‌های مردم‌نهاد از این شرایط استقبال می‌کنند تا بتوانند خود را در مقابل دولت محافظت کنند. خیلی از اوقات مقرراتی که در چارچوب آنها ارزیابی می‌شویم متناسب فضای فکری ما نیست.
بعضی سمن ها دچار سلیقه گرایی هستند و از تخصص گرایی دور می شوند
درمان، همچنین در بیان بررسی‌های خود در عرصه شفافیت ان.جی.اوها بیان کرد: خیلی از اوقات سازمان‌های مردم‌نهاد برای حفاظت از خود از قوانین ناقص دولت به سمت فضای غیر امن پیش می‌روند. در فضایی که قانون‌گریزی بخشی از عادات روزانه ما شده است، در هر سرفصلی که درباره آن صحبت کنیم ایجاد یک فضای پرابهام و استفاده از این فضا برای ما امر غیرعادی نیست. اما حقیقت این است که ما در فضایی تاریک و غیرشفاف قدم برمی‌داریم. گاها در سازمان‌های مردم‌نهاد نه برمبنای تخصص که براساس سلیقه شخصی رفتار می‌کنیم.
چرا سمن ها شفافیت مالی ندارند؟ گزارش نتیجه تا ارائه گزارش عملکرد
این پژوهشگر عرصه فعالیت‌های سمن ها به نقد فعالیت‌های فعالان و داوطلبان در این عرصه پرداخت و گفت: خیلی اوقات عدم بروز شفافیت ناشی از این است که خود ما رفتارهای نادرست‌مان را بپوشانیم. اما یک قدم جلوتر برویم؛ حوزه‌های شفافیت در یک سازمان چه چیزهایی است؟ اول از همه شفافیت مالی به نوعی که ساختار حسابداری ما شفاف باشد و فرآیندهای مشخصی داشته باشیم. زمانی که ما در سر فصل حسابداری و حسابرسی شفافیت لازم را به خرج ندهیم در اولین جایگاه با ممیزی شدن مواجه می‌شویم. حوزه دومی که در ایجاد شفافیت بسیار پراهمیت است، کیفیت پروژه‌ها و صداقت در پیام‌هایی است که ما به مخاطبان‌مان اعلام می‌کنیم. ما پروژه‌هایی را که محل هزینه‌کرد هستند را اعلام می‌کنیم ولی کمپین و روش درآمدزایی‌مان را اعلام نمی‌کنیم. ما در ارایه گزارشات‌مان به نوعی عمل می‌کنیم که این کار چقدر خوب انجام شده است. قضاوت روی گزارشات ما وجود دارد، کیفی صحبت می‌کنیم و نه کمی. ما باید اجازه دهیم که فرصت تحلیل و خواندن به مخاطب داده شود. به جای تعریف و تمجید از خود چگونگی کار انجام شده را توضیح دهیم. معمولا ما گزارشی از عملکرد کار نمی‌دهیم و تنها به گزارشی از نتیجه بسنده می‌کنیم.
مسئولیت پذیری در سمن ها
درمان در بخش دیگری از سخنان خود توضیح داد: ما در رابطه با کنترل‌های داخلی مسوولیت‌پذیری موسسه‌مان هم باید تمرکز داشته باشیم. این نیز حوزه‌ای است که در سازمان‌های مردم‌نهاد بدان توجه می‌شود. شاید کمتر به ذهن بیاید اما جزو موارد مهم است. در اینجا این سوال مطرح می‌شود که تعامل با نیروهای داوطلب‌مان به چه صورت است؟ در پاسخ باید بگوییم فضایی که در خیریه‌ها وجود دارد متاسفانه با فضاهای انتفاعی بسیار متفاوت است. سازمان‌های انتفاعی به دفعات جلسه می‌گذارند به دفعات پیرامون یک مساله صحبت می‌کنند اما در سازمان‌های غیرانتفاعی و مردم‌نهاد به این صورت نیست.
سنجش شفافیت در سمن ها (NGO) چگونه انجام می‌شود?
درمان همچنین سخنان خود را با این سوال که سنجش شفافیت چگونه انجام می‌شود؟ این‌گونه ادامه داد: استانداردهایی که عملکرد سازمان‌های مردم‌نهاد را مورد بررسی قرار می‌دهند به نوعی معیارهای شفافیت را در سازمان‌ها نیز مورد بررسی قرار می‌دهند. این معیارها در بررسی شرایط و وضعیت قانونی موسسه مورد بررسی قرار می‌گیرد. عموما سازمان‌های بالادستی سعی می‌کنند از نظام حسابداری یک سازمان مردم‌نهاد اطمینان حاصل کنند. موضوع کیفیت موسسه در یک سازمان مردم‌نهاد بسیار قابل اهمیت است و برنامه‌ریزی سازمانی حرف اول را در این رابطه می‌زند. اینها موضوعاتی است که در رابطه با کیفیت سازمان شما مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. یک سازمان مردم‌نهاد در سطح اجتماعی یک وجهه اجتماعی از خود به‌جا می‌گذارد و اگر به عنوان یک سازمان عام‌المنفعه معرفی شود، بسیار مهم است که آمار و ارقام را دراختیار مخاطبان خود قرار دهد./ خبرگزاری ایسنا
ثبت دیدگاه