علل دینگریزی در جوانان
دین چیست؟
دین برنامه سعادت بشر است و از بدو هبوط انسان به کره خاکی آموزه‌های دین به حضرت آدم (ع) از طریق وحی القاشده است. تمامی انسان‌ها برای رسیدن به کمال و سعادت، نیازمند ابزاری به نام دین میباشند. به گفتاری دیگر دین مجموعه‌ای از قوانین و بایدها و نبایدها است که طریق صحیح زیستن و رسیدن به مقام خلیفه اللّهی را برای بشر ترسیم نموده است. این سلسله قوانین از جانب خالق انسان‌ها و با توجه به نیازها و فطرت بشر بر انبیاء و رسل در طول تاریخ نازل گردیده است تا انسان‌ها را از گمراهی و سرگردانی برهاند. در این یادداشت علل دینگریزی در جوانان شناسایی و آسیب شناسی می شود.
انسان ذاتا موجودی الهی است
ازآنجایی‌که انسان یک موجود مختار است و خمیرهی ذات او با فطرت الهی سرشته شده است، بنابراین طبیعتاً و به‌صورت فطری علاقه‌مند به داشتن دین و آیین است. انسانی که طبق صریح قرآن مفتخر به نائل شدن به مقام خلیفه اللّهی است، با پیمودن راه حق و اطاعت و بندگی خالصانه به درگاه الهی به مقام و درجه‌ای از قرب نائل میشود که جبریل امین هم از هم رکابی او بازمیماند.
اما چه می شود که انسانی از این کمال که ذاتاً و تکویناً در نهاد اوست غفلت میکند و از دین فراری شده، به دین و آیین خود پشت میکند؟ ذات ادیان الهی اگر دست‌نخورده و بدون تحریف باشند، هیچ عنصر گریزاننده ای در آنها وجود ندارد و عامل گریزاننده را باید در بیرون از آنها جستجو کرد.
عوامل دینگریزی در جوانان
عوامل دین گریزی، یا گریز از مذهب به دو دسته تقسیم می شود:
- عوامل محیطی (اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی)
- عوامل درونی
عوامل محیطی
عوامل محیطی شامل موارد زیر است:
- نارسایی عوامل مؤثر در معنویت‌گرایی
- تهاجم فرهنگی
- عدم اجرای صحیح فریضه امربه‌معروف و نهی از منکر
- عدم تأمین نیازهای اولیه
- خرافه‌پرستی و رواج آن
- هواپرستی
- منفعت‌طلبی‌ها و درگیری‌های احزاب و جناح‌های مذهبی بر سر کسب قدرت و مقام
- تعارض قول و عمل متولیان و طرفداران حکومت دینی
- عدم انتقال ارزش‌هایی مانند ایثار، استقلال‌طلبی، معنویت‌گرایی و … به نسل‌های بعدی
عوامل درونی
عوامل درونی (فردی) که از آنها به عوامل روان‌شناختی تعبیر می شود. با صرف‌نظر از عوامل محیطی، ویژگی‌های شناختی و عاطفی هر فرد نیز در اقبال و ادبار او به معارف دینی نقش دارند.
عوامل درونی (فردی)، هم شامل موارد ذیل است:
- تمایلات و هواهای نفسانی
- ضعف بینش دینی افراد
- ضعف و سستی بنیان‌های دینی خانواده‌ها
- بی‌توجهی به حس کاوشگری و حقیقت‌جویی و سرکوب کردن آن در جوانان
که همگی عواقب نامطلوب و جبران‌ناپذیری در فرد و اجتماع دارد.
در دین الهی هیچ عنصر گریزاننده ای نیست. عقل و عشق هر دو در متن دین جای دارند، چراکه دین هم عقل و خرد را تغذیه میکند، هم دل را حیات و حرکت و نشاط میبخشد؛ بنابراین علت دینگریزی را باید خارج از قلمرو دین حق و آموزه‌های دینی جستجو کرد.
اساساً ممکن است دین‌داری کم‌رنگ شود یا فردی دین خود را تغییر دهد، اما هیچ‌کس نمیتواند بی‌دین باشد و دینگریزی به این معنا امکان ندارد. چراکه خداوند در قرآن با صراحت میفرماید:
فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفا فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ؛ پس روى خود را متوجّه آیین خالص پروردگار کن! این فطرتى است که خداوند، انسان‌ها را بر آن آفریده دگرگونى در آفرینش الهى نیست این است آیین استوار ولى اکثر مردم نمی‌دانند.
در این فرصت کوتاه چند نمونه از عوامل دینگریزی را شرح می دهیم.
۱-عوامل غیر مؤثر در معنویت‌گرایی
جایگزینی تعلیم به‌جای تفکر (در این روش تنها انباشت اطلاعات صورت می‌پذیرد درحالی‌که باید به جوان مجال اندیشه و تفکر داد واو را به اندیشیدن وا‌داشت).
غفلت از تغییر آداب زمانه در تربیت (تحمیل آداب زمان خویش بر نسل بعد منجر به جمود میشود و باید معیارها و ویژگی‌های نسل حاضر را شناخت و با توجه به آنها به تعلیم و تربیت نسل جدید پرداخت. امام علی (ع) در حدیثی زیبا میفرماید: فرزندانتان را بر آداب خود تربیت نکنید چراکه آنها برای آینده و زمانی غیر زمان شما آفریده‌شده‌اند.)
سرکوب غرایز ندانستن فنون تربیت و عدم توجه به این نکته که تمام قوایی که در وجود انسان است بر اساس حکمت و مصلحت است و باید غرایز شهوانی در حد طبیعی و از راه مشروع اشباع شوند، برآورده نشدن احتیاجات طبیعی منجر به‌نوعی تراکم و واکنش می شود (مکانیزه طرد) که امروزه هم شاهد آن هستیم.
۲-تهاجم فرهنگی
یکی دیگر از عوامل دخیل در دینگریزی توطئه دشمنان و کافران و منافقان است که از طریق رواج بی‌بندوباری و فساد و بی‌قید و مذهب بودن و همچنین با ایجاد شبهات و وارونه جلوه دادن مسائل دینی و پوشاندن باطل در لباس حق صورت می‌پذیرد و ممکن است در لباس حق باطل را عرضه کنند.
۳-پرهیز از امربه‌معروف و نهی از منکر
خداوند در قرآن کریم میفرماید: شما بهترین امت هستید به شرطی که امربه‌معروف و نهی از منکر کنید…
۴- عدم تأمین نیازهای اولیه
ناکارآمدی مسئولان و مدیران در جامعه و عدم پایبندی به دین و ملزومات آن و توزیع ناعادلانه امکانات و فرصت‌ها موجب بی‌پاسخ ماندن نیازها و درنتیجه ایجاد موج نارضایتی در جوانان میگردد.
۵-رواج خرافه‌پرستی
رواج خرافه‌پرستی در دین آمیخته شدن دین به خرافات و بدعت‌ها و مسائل خارج از دین و عقل موجب مخدوش شدن چهره دین و طرد شدن افراد از دایره آن خواهد شد.
آسیب‌های دینگریزی
از عواقب و آسیب‌های دینگریزی در فرد و اجتماع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سست شدن بنیان خانواده
- از دست دادن روحیه ایثار و فداکاری و شجاعت
- بی‌تفاوتی در مقابل ظلم و بی‌عدالتی و تبعیض
عوامل مؤثر در تربیت صحیح دینی
حال پس از بیان عوامل و دلایل دینگریزی و آسیب‌ها و پیامدهای ناخوشایند آن برای فرد و خانواده و اجتماع به بیان عوامل مؤثر در تربیت صحیح دینی میپردازیم:
- تبیین صحیح از دین و دستورات آن
- برخورد منطقی و عقلانی با مسائل آنها
- ایجاد جذابیت و خلاق بودن در بیان دین
- برخورد صحیح در بیان احکام شرعی
- شناخت ویژگی‌های دوره جوانی و نوجوانی
- ارائه الگوهای مناسب
آسیب‌شناسی نسل جوان و راه‌حل مشکل دین گریزی در آنها
یکی از مسائلی که در مورد جوانان لازم است مراعات شود، (درک شدن) است. جوان در این سن خود را غریب و تنها میبیند بنابراین به گروه همسالان پناه برده و از خانواده و جامعه کنارهگیری میکند. در چنين حالتي، جوان به يك يا چند راهنما نياز دارد تا او را درك كرده و محرم اسرار و همراز او گردند. حال اگر كسي نباشد كه به درد دل‌های جوان گوش فرا دهد و يا احیاناً پدر و مادر در مقابل تفكرات او واكنش شديدي از خود نشان دهند، روشن است كه جوان ديگر والدين را محرم اسرار خود نمی‌داند و مسائل خصوصي را با آنان در ميان نمی‌گذارد. پس بايد با جوان همراز بود و به او گفت كه ما تو را درك می‌کنیم و می‌توانی مشكلات و ناراحتی‌های خود را با ما در ميان بگذاري.
وقتي جوان احساس كرد كه حرف‌هایش خريدار دارد، آنها را با پدر و مادر در ميان خواهد گذاشت. در غير اين صورت، او احساس تنهايي میکند و تعادل رواني خود را از دست می‌دهد و عليه تفكر، مذهب و يا نحوه پوشيدن لباس بزرگ‌سالان طغيان میکند و اين مسئله را به شکل‌های گوناگون ازجمله پوشيدن لباس‌هایی با نماد غربي بروز می‌دهد.
دوران نوجواني و جواني مهم‌ترین دوران زندگاني انسان
دوران نوجواني و جواني مهم‌ترین دوران زندگاني انسان محسوب میشود. در اين دوران تحولات عظيمي در درون فرد روي می‌دهد. او در مرز بلوغ و نوجواني از طفيلي بودن می‌رنجد و می‌خواهد به خود متكي گردد، نيروي عاطفي در او افزايش می‌یابد و در عالم دوستي، افراد را عاشقانه دوست دارد و در عالم قهر و نزاع تا مرز انتقام پيش می‌رود.
در اين سنين، افراط و تندروي، غرور، خودشناسي، ترديد، اضطراب، خيالات، تهور، استدلال قوي و هوش در بالاترين درجه‌ی خود قرار دارد و استعدادها به اوج می‌رسد. ازاین‌رو، فرصت يك فرصت طلايي است، گو اينكه ترقي انسان در اين سن شكل می‌گیرد و انحطاط و سقوط نيز در همين سن به وقوع خواهد پيوست. نوجوان و جواني كه در يك خانواده‌ی نابسامان و محيطي آميخته با اختلافات خانوادگي پرورش‌یافته، به‌سختی در مدرسه قابل تربيت خواهد بود.
اگر والدين بيش ازآنچه كه به نيازهاي مادي فرزندانشان اهميت می‌دهند به جنبه‌های روحي آنان می‌پرداختند، مشكلات كمتري به بار می‌آمد و بزهکاری‌ها كاهش می‌یافت.
شرايط حاكم بر اين دوران بيانگر اين است كه نوجوان و جوان احتياج به آرامش رواني بيشتر و ارتباط صميمانه و دوستانه دارد. به‌عبارت‌دیگر، او همدم و مونسي می‌طلبد كه وجودش را درك كند.
از دوران جوانی سوالی خواهد شد
در اهميت اين دوران همين بس كه طبق سخن پيامبر اكرم (ص) يكي از مهم‌ترین چيزها كه در قيامت قبل از برداشتن قدم از قدم مورد سؤال قرار می‌گیرد، دوران جواني است؛ و به همين دليل، آن حضرت درباره‌ی آنان چنين سفارش فرموده است: برتري جوان عابدي كه در جواني خود ره بندگي پیش‌گرفته، بر پيري كه در بزرگ‌سالی به عبادت روي آورده، هم چون برتري فرستادگان الهي بر ديگر مردمان است.
بنابراین آنچه پرواضح است، تنظیم روابط والدین با جوانان و نوجوانانشان است تا با حمایت‌های آنها از این مرحله حساس زندگی خود به‌سلامت عبور کرده و طعم شیرین سعادت و خوشبختی را در پناه هدایت و رهبری دین الهی طی نموده و از رنج و عذاب گمراهی و سرگردانی رهایی یابد.
یادداشت از زینب معدنپور فعال فرهنگی و کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث
اخبار مرتبط
بررسی سیره رفتاری حضرت فاطمه (س) در زندگی مشترک
چرا جوانان دین گریز شدند؟ عوامل دین گریزی در جوانان چیست؟
ثبت دیدگاه