ازدواج سفید چیست
اگر بخواهیم بگوییم ازدواج سفید چیست باید اشاره شود که ازدواج سفید، شروع و تشکیل پیوند زناشویی بین یک زن و مرد بدون لحاظ چارچوب قانونی، حقوقی، شرعی و عرفی است. درواقع در ازدواج سفید زن و مرد بدون ثبت رسمی و قانونی مسئله ازدواج و بدون گذراندن آداب‌ورسوم مرسوم در رابطه با ازدواج رسمی، شروع زندگی‌شان را زیر یک سقف پایه‌ریزی می‌نمایند. طبعاً در چنین ارتباطی طرفین تعهد قانونی و شرعی نسبت به یکدیگر ندارند و نمی‌توانند مدعی حق‌وحقوقی نسبت به یکدیگر باشند.
ازدواج سفید پدیده‌ای غیرقانونی، غیررسمی و خلاف آداب‌ورسوم حاکم بر جامعه است و در دنباله آن، مجموعه‌ای از ناهنجاری‌های اخلاقی و اجتماعی به بار می‌آید.
ازدواج مقدس است
ازدواج واژه مقدسی است، بنابراین زندگی دختر و پسر زیر یک سقف را بدون عقد شرعی نمی‌توان ازدواج نامید؛ بلکه چنین رابطه‌ای با اهدافی مانند برآوردن نیازهای جنسی و روانی برقرار می‌شود و اگرچه ممکن است از زاویه‌ای برای مرد مثبت باشد، ولی اثر ویران‌کننده‌ای بر زن می‌گذارد، چراکه زنان دارای زیبایی‌های خدادادی هستند که باید آن را در جای خود هزینه کنند. زمانی که شادابی و نشاط زن به‌مرورزمان کاهش یابد، ممکن است علاقه مرد به ادامه زندگی با او کم شود و او به زن دیگری گرایش پیدا کند.
مهم‌ترین دلایل گسترش پدیده ازدواج سفید در جامعه ایرانی:
مهم‌ترین دلایل و علت‌هایی که باعث رشد این‌طور روابط خارج از چارچوب می‌شود عبارت‌اند از:
- مشکلات اقتصادی
بدون شک مسئله اقتصادی در همه زمینه‌های زندگی اشخاص تأثیرگذار است. کشور ما متأسفانه از وضعیت اقتصادی آشفته‌ای رنج می‌برد که این موضوع، فشار‌ها را به جوانان و کسانی که به دنبال ازدواج می‌باشند مضاعف می‌نماید. بسیاری از جوانان به دلیل عدم فراهم بودن شرایط اقتصادی همچون؛ کار، سرمایه، مسکن و غیره نمی‌توانند تعهد رسمی در قبال ازدواج و پیوند زناشویی داشته باشند و ترجیح می‌دهند روابط عاطفی و جنسی خود را در قالب ازدواج سفید مدیریت نمایند.
- بالا رفتن سن ازدواج جوانان ایرانی
همه ما می‌دانیم که ازدواج مناسب بایستی در یک دوره زمانی مشخصی صورت گیرد و افزایش پیدا کردن سن ازدواج جوانان سبب نوعی سردرگمی در انتخاب و شکل‌گیری مسیر ازدواج رسمی می‌شود. همین اشکال باعث می‌شود که زمینه‌ها برای انحراف و هدایت روابط عاطفی و جنسی جوانان در بستر ازدواج سفید شکل گیرد.
- بالا رفتن آمارهای طلاق
به‌هرحال وقتی جوانان به آمارهای طلاق در جامعه ایرانی توجه می‌کنند؛ احساس نگرانی و ابهامی در خصوص صحت و درستی انتخاب خود برای ازدواج در خود می‌یابند. این موضوعی است که انکارناپذیر بوده و نمی‌توان آن را موضوعی بهانه جویانه و بی‌تأثیر در گرایش جوانان به ازدواج سفید تلقی کرد.
- محک زدن رابطه
وقتی پای صحبت‌های جوانانی که مرتکب ازدواج سفید شده‌اند و یا تصمیم بر این موضوع دارند می‌نشینیم، دلایل و موضوعات پیرامون محک زدن طرف مقابل برای انتخاب درست و صحیح را دخیل در تصمیمشان برای ازدواج سفید در نظر می‌گیرند.
بایستی به هر طریق ممکن از همسر آینده‌شان اطلاعات و شناخت بیشتری کسب نمایند تا بتوانند با دید باز و شفافی اقدام به انتخاب همسر رسمی و شریک زندگی خودنمایند.
بنابراین در طی یک ازدواج سفید؛ برای مدت مشخصی اقدام به زندگی با همسر خودکرده و با اخلاقیات و روحیات او تا حدودی آشنا می‌شوند. این موضوع نیز نیاز به تحلیل و کارشناسی اشخاص صاحب‌نظر در حوزه ازدواج و فرآیند شناخت طرفین برای ازدواج دارد که بایستی موردتوجه قرار گیرد.
- عدم اعتقاد به مسئله ازدواج
متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد نوعی نقصان در اعتقادات و تفکرات برخی از جوانان هستیم که در خصوص مسائل دینی و مذهبی و همچنین آداب‌ورسوم حاکم بر کشور سؤالات و ابهامات زیادی دارند. از طرف دیگر به دلیل اینکه بستر مناسب برای پاسخگویی به ابهامات و سؤالات این جوانان فراهم نیست، رسانه‌ها و منابع نوشتاری مختلف و با طرز تفکر‌های گوناگون به دنبال پاسخگویی به این نیاز جوانان می‌باشند.
طبعاً به دلیل اینکه هیچ نظارت و کنترلی پیرامون اندیشه‌ها و عقاید در اختیار قرار داده‌شده از جانب این منابع به جوانان وجود ندارد، شاهد این موضوع هستیم که بسیاری از جوانان مسئله ازدواج را ازلحاظ شرعی و حقوقی موضوعی اشتباه قلمداد کرده و انتخاب می‌نمایند که در بستر ازدواج سفید، نیازهای عاطفی و زناشویی خود را مرتفع سازند.
- عدم مسئولیت‌پذیری و پذیرا بودن حدود و قواعد ازدواج رسمی
متأسفانه به دلیل ضعف‌های فرهنگی و عدم تربیت جوانان به‌نحوی‌که قادر به پذیرش مسئولیت و تعهدات خود در قبال سایر افراد جامعه باشند شاهد این موضوع هستیم که جوانان از مقوله ازدواج رسمی به دلیل تعهدات و مسئولیتهای مرتبط با آن شانه خالی می‌کنند و به دنبال این هستند که چارچوبی غیر الزام‌آور برای تعهدات و مسئولیتهای مربوط به شریک زندگی‌شان را انتخاب نمایند.
این چارچوب چیزی نیست جز ازدواج سفید که نه‌تنها این افراد را مسئولیت‌پذیر نمی‌کند بلکه عادت به محول کردن مسئولیت‌ها و تعهدات خود به سایر افراد نیز می‌نماید. در این خصوص بایستی مباحث و تفکرات زیادی مطرح شود که در این فرصت و در این نوشتار نمی‌گنجد.
متأسفانه جوانانی که اقدام به انتخاب سبک زندگی همچون ازدواج سفید می‌نمایند از ابعاد مختلف و تبعات احتمالی این سبک زندگی غافل می‌باشند و بدون اینکه معایب این سبک زندگی را در نظر بگیرند، صرفاً معطوف به مزایا و نکات مثبت آن می‌شوند. نکات مثبت و امتیازهایی که اگر به‌صورت ریشه‌یابی شده دیده شود، چه‌بسا دارای نقص و اشکالات زیادی نیز باشد.
مهم‌ترین معایب و نقص‌های ازدواج سفید چیست؟
با همه گفته‌هایی که داشتیم متوجه شدید که ازدواج سفید برای جامعه ایرانی غیرقابل‌هضم بوده و دچار مشکلات و اشکالات زیادی است. اگر بخواهیم مهم‌ترین معایب و نقص‌های ازدواج سفید را در جامعه ایرانی عنوان نماییم، می‌توانیم به موارد ذیل اشاره داشته باشیم:
- عدم تعهد و وفاداری
- خیانت جنسی زوجین به یکدیگر
- ازدواج سفید برای بسیاری از زنان و مردان به‌منزله خوش‌گذرانی و تفریح تعریف‌شده است.
- بروز مشکل در روابط خانوادگی
- عدم پذیرش و حمایت عاطفی و مالی از طرف خانواده‌ها
- توسعه فساد در جامعه
- نقص در ستون‌های خانواده ایرانی
- ترویج آزمایشی شدن مقوله ازدواج،
- موقتی شدن و عدم تعهدپذیری طرفین در ازدواج سفید،
- که باعث ممانعت از این موضوع می‌شود که بسیاری از جوانان از فواید ازدواج رسمی برای طرفین غافل شوند. جمع کثیری از روانشناسان بر این باورند که عدم قطعیت در مورد ثبات و طول عمر روابط مربوط به ازدواج سفید، سرمایه‌گذاری در آن را برای هر دو طرف خطرساز می‌نماید.
- گذراندن زندگی با یک شخص به‌جای ازدواج کردن با وی، جذابیت مقوله ازدواج را برای اشخاص کم می‌نماید.
- در صورت پذیرش ازدواج دائم با همان فرد یا فرد دیگر، احتمال موفق شدن این اشخاص در زندگی مشترک و زناشویی به‌مراتب کمتر است.
- چنانچه در پی ارتباطی که در ازدواج سفید شکل می‌گیرد، فرزندی متولد گردد این فرزند ازآنجایی‌که پدر و مادر این طفل عقد رسمی و قانونی منعقد ننموده‌اند وی با مشکل اخذ شناسنامه روبه‌رو می‌گردد و گاهی هم دیده می‌شود که متأسفانه پدر از زیر بار مسئولیت فرزند شانه خالی می‌کند و مادر و فرزند را رها می‌نماید. البته گاهی نیز زن و شوهر به سقط‌جنین روی می‌آورند.
- در ازدواج سفید زن حق نفقه ندارد. به جهت اینکه نفقه تنها در صورت عقد دائم به زن تعلق می‌گیرد، زنی که با ازدواج سفید به زوجیت دیگری درمی‌آید مستحق نفقه نمی‌گردد و قانون نیز هیچ‌گونه حمایتی از این زنان نمی‌نماید.
- اثبات خیانت طرف مقابل در ازدواج سفید غیرممکن است. درصورتی‌که هرکدام از طرفین در این نوع از ازدواج مرتکب خیانت به دیگری گردند، با توجه به سفید بودن شناسنامه‌ها اثبات خیانت دیگری و یاری‌گرفتن از قانون در این زمینه وجود ندارد.
- در ازدواج سفید طرفین از یکدیگر ارث نمی‌برند. درواقع در ازدواج سفید طرفین ازنظر قانونی با یکدیگر بیگانه هستند، فلذا از یکدیگر ارث نمی‌برند.
- زن در ازدواج سفید نمی‌تواند مطالبه مهریه توافق شده را بنماید چون هیچ سندی مبنی بر عقد نکاح وجود ندارد.
بالا بودن سلامت ازدواج رسمی، در مقابل ازدواج سفید
به‌طورکلی ازدواج رسمی ازلحاظ سلامت جنسی، جسمی و روانی دارای فواید و امتیازهای به‌مراتب بیشتری در قیاس با ازدواج سفید و غیررسمی است. اشخاصی که مبادرت به ازدواج سفید می‌نمایند؛ از سلامت و ضریب اطمینان جنسی و جسمی کمتری نسبت به ازدواج رسمی برخوردارند و چه‌بسا به دلیل عدم شناخت کافی از طرف مقابلشان، دچار مخاطرات و بیماری‌های مقاربتی شوند.
همچنین بسیاری از افرادی که اقدام به انتخاب ازدواج سفید می‌نمایند؛ از کیفیت رابطه جنسی مناسبی بهره نبرده و دچار مشکلات مربوط به رضایت جنسی نیز می‌باشند. البته عدم تحقق این موارد فقط وابسته به ازدواج سفید نیست و عوامل دیگر نیز مؤثر می‌باشند.
ازنظر روحی و روانی؛ اشخاص درگیر با پدیده ازدواج سفید، دچار آسیب‌های روحی همچون افسردگی، سطح رضایت پایین عاطفی و… می‌باشند که بسیار خطرناک و مشکل‌ساز است. در روابط مربوط به ازدواج سفید به دلیل آنکه؛ احتمال جدایی و عدم قطعیت پیوند رسمی زیاد است، آسیب‌های روحی و روانی همچون افسردگی، ناامیدی و. برای دو طرف محتمل است.
همچنین یکی دیگر از معایب ازدواج سفید؛ فقدان مرزبندی مشخص در رابطه با مسئولیت‌ها، تعهدات، تکالیف و حقوق دوجانبه است که در انسجام و استحکام رابطه عاطفی و زناشویی تأثیر مستقیم و غیرمستقیم ایجاد می‌نماید. هدفمند نبودن طرفین برای سرمایه‌گذاری اقتصادی و رشد مالی از دیگر اشکالاتی است که اشخاص در ازدواج سفید با آن مواجه می‌باشند و باعث خسارات مالی و معنوی خواهد شد.
ازدواج سفید در قانون ایران
در شرع مقدس اسلام انعقاد عقد نکاح را تنها در قالب عقد ازدواج و در صورت قرائت صیغه عقد نکاح به‌صورت دائم و یا موقت مجاز می‌داند و از ازدواج تنها درصورتی‌که همراه با قرائت صیغه عقد باشد حمایت نموده است.
قانون‌گذار در ماده ۴ قانون اساسی چنین عنوان نموده است که کلیه قوانین ایران بایستی منطبق بر فقه باشد و چنانچه برخلاف موازین شرعی باشد باطل و کان لم یکن است.
ازاین‌رو قانون‌گذار ایران هیچ حمایتی از ازدواج سفید در قانون نکرده است و هیچ ماده‌ای را در قانون مدنی و در قوانین خاص به ازدواج سفید اختصاص نداده است.
ازدواج سفید با شرع اسلام کاملاً منافات دارد و طبق ماده ۴ قانون اساسی درصورتی‌که امری با شرع مخالف باشد محمل قانونی پیدا نمی‌کند. ازاین‌رو امکان اینکه در آینده نیز از ازدواج سفید حمایت شود، وجود ندارد.
وضعیت فرزندان در ازدواج سفید
در عقد ازدواج رسمی با متولد شدن فرزند، روابط حقوقی، مالی و غیرمالی زیادی بین پدر و مادر و فرزند شکل می‌گیرد اما در ازدواج سفید این موضوع کمی متفاوت است. با توجه به اینکه در ازدواج سفید عملاً نکاح به‌صورت قانونی محقق نمی‌شود رابطه زوجیت نیز مشروع و قانونی نیست و هر فرزندی که از این رابطه به وجود بیاید حکم زنازاده دارد و به فرزندی که در اثر ازدواج مشروع و نکاح رسمی به وجود نمی‌آید در اصطلاح فرزند طبیعی می‌گویند. و طبق ماده ۱۱۶۷ قانون مدنی طفل متولد از زنا ملحق به زانی نمی‌شود. نکته حائز اهمیت، بیشتر فرزندان متولدشده در شیوه زندگی هم‌خانگی «سقط» می‌شود.
نسب فرزند در ازدواج سفید چیست؟
در ازدواج سفید نسب فرزندان مشترک بین فرزند و پدر طبیعی، منتسب نمی‌شود و شکل نمی‌گیرد، اما نسب بین مادر و فرزند برقرار می‌شود.
نفقه و هزینه‌های فرزند
در ازدواج دائم، هزینه‌های مالی زندگی فرزند تا سنین مشخصی بسته به جنسیت فرزند با پدر است اما در ازدواج سفید، پدر هیچ‌گونه وظیفه قانونی جهت پرداخت هزینه‌های فرزند خود، ندارد. درواقع هزینه‌های زندگی فرزند کاملاً بر عهده مادر است .
اختیارات و تصمیم‌گیری برای فرزند
با توجه به اینکه پدر طبیعی بچه، مسئولیت قانونی در قبال فرزند خود ندارد، اختیاراتی همچون: حق حضانت، ولایت، اجازه برای ازدواج دختر و … نیز برای پدر طبیعی متصور نیست.
ارث فرزند در ازدواج سفید چه می شود؟
در ازدواج سفید، همان‌طور که گفتیم نسب بین پدر و فرزند شکل نمی‌گیرد. علت ارث:۱٫ نسب ۲٫ سبب است. فرزند طبیعی نسبت به پدر هیچ‌کدام از مبانی ارث را ندارد، پس نه پدر از فرزند ارث می‌برد نه فرزند از پدر. اما در خصوص مادر، فرزند ازلحاظ نسب به مادر منتسب می‌شود و هم مادر از فرزند ارث می‌برد و هم فرزند از مادر.
آمارهای قابل‌توجه در خصوص ازدواج سفید
در کشورمان آمار دقیق و مشخصی پیرامون پدیده ازدواج سفید ارائه نشده است و این مسئله صرفاً به‌عنوان یک نگرانی و دغدغه معرفی‌شده است. متأسفانه بسیاری از رسانه‌ها و مسئولان ذی‌ربط اقدام به چشم‌پوشی از موضوع ازدواج سفید کرده‌اند که آن‌چنان جالب‌توجه به نظر نمی‌رسد.
چراکه این مسئله‌ای است که در بطن جامعه وجود داشته و آمارهای غیررسمی از رشد و افزایش روزافزون آن سخن به میان آورده است؛ بنابراین لازم است که در بستری آزاد و تحلیلی به موضوع ازدواج سفید پرداخته شود و جنبه‌های اجتماعی و اخلاقی آن برای عموم مردم تشریح گردد.
طبق تحقیقات آماری که از ازدواج سفید در ایران مشخص‌شده بین ۱ تا ۳ سال است که این ازدواج سفید رواج یافته اکثر افرادی که ازدواج سفید کردن بین ۲۵ تا ۳۰ سال داشتند. ۶۲ درصد آنها دارای تحصیلات کاردانی و کارشناسی بودند و ۲۳ درصد آنها در مقطع ارشد و دکتری تحصیل می‌کردند، ۵۰ درصد افرادی که ازدواج سفید دارند امیدوارند در آینده ازدواجشان رسمی شود حدود نیمی از مردان قصد نداشتند در آینده ازدواج رسمی داشته باشند.
راهکار مقابله با ازدواج سفید
این موضوع بیشتر نیازمند حساسیت و همکاری والدین است؛ زیرا دختر و پسری که در معرض ازدواج سفید قرار داشته و یا به آن تمایل دارند تلاش قابل‌توجهی برای مقابله با آن نخواهند کرد. به دلیل اینکه ظاهر فریبنده این نوع پیوند، مانع از رفتار منطقی خواهد شد؛ بنابراین در این حالت، والدین نقش بسیار پررنگی در این زمینه‌دارند. بخشی از راهکارهای موجود برای جلوگیری از پیوند سفید به شرح زیر است:
- شناخت و کسب آگاهی لازم در این مورد
- تربیت صحیح فرزندان و تعلیم مسئولیت‌پذیری
- همکاری و فراهم نمودن بسترهای لازم برای ایجاد شغل و درآمد
- کمک‌های مالی به جوانان برای ازدواج و تشکیل خانواده
- کنترل نامحسوس رفتار و کارهای فرزند خود
- در ارتباط بودن مداوم با مشاور روانشناس
در این مورد والدین نقش بسیار پررنگی دارند. اول باید به فرزندان بفهمانیم که ازدواج سفید چیست . درصورتی‌که فرزندتان ازدواج سفید کرده است قبل از هر عکس‌العملی می‌بایست آرامش خود را حفظ کنید. با برخورد غیراصولی با این موضوع شاید کار بدتر از این شده و فرزند خود را جسورتر کنید. حل این مشکل می‌بایست با توجه به شرایط موجود در خانواده و فرزندان انجام شود؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود قبل از هر چیزی با مشاور در ارتباط باشید.
یادداشت از زینب معدنپور فعال فرهنگی و کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث
ثبت دیدگاه