احیای گونههای کلیدی برای بازسازی بوم‌سازگان
احیای گونههای کلیدی برای بازسازی بوم‌سازگان از مهم ترین برنامه اداره کل حفاظت از محیط زیست استان البرز که توسط فردین حکیمی مدیرکل استان اعلام شد.
استان البرز ۴ منطقه حفاظت شده دارد
استان البرز به‌عنوان کوچک‌ترین استان کشور با مساحت حدود ۵۱۷۰۰۰ هکتار (معادل ۰٫۳ درصد مساحت کشور)، دارای ۴ منطقه تحت مدیریت شامل منطقه حفاظت‌شده البرز مرکزی و رودخانه حفاظت‌شده کرج، منطقه شکارممنوع طالقان و منطقه شکارممنوع تالاب صالحیه است. مجموع وسعت این مناطق در استان بالغ‌بر ۱۵۵۰۰۰ هکتار بوده که حدود ۳۰ درصد از پهنه وسعت استان را به خود اختصاص داده است.
استان البرز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های جانوران بومی، مهاجر زمستان گذران و مهاجر عبوری در ایران است. وسعت و وضعیت خاص توپوگرافی و شرایط متفاوت اقلیمی در استان البرز شرایط کم‌نظیری را برای زندگی گونههای مختلف حیات‌وحش فراهم نموده و سبب شده تا تنوع گونه‌ای بالایی در این منطقه از کشور به وجود آید.
ازجمله این زیستگاه‌ها که بر پایه سیمای ظاهری و ساختار پوشش گیاهی تعیین‌شده‌اند می‌توان زیستگاه‌های کوهستانی و صخره‌ای، زیستگاه‌های کوه‌پایه‌ای و تپه‌ماهوری و دشتی و زیستگاه‌های آبی را نام برد. از مجموع گونههای جانوری مهره‌دار شناسایی‌شده در ایران، تاکنون ۴۰۸ گونه از مهره‌دار در زیستگاه‌های متنوع کوهستانی، دشتی و تالابی استان البرز شناسایی و ثبت‌شده است که حدود ۳۶ درصد گونههای مهره‌دار ایران را شامل میشوند.
پرندگان
با ۳۰۴ گونه متنوع‌ترین رده مهره‌داران استان البرز که حدود ۵۷ درصد گونههای پرندگان ایران را به خود اختصاص داده است. راسته عقاب سانان با ۲۱ گونه بیشترین فراوانی و کمترین فراوانی به راسته شاهینسانان با یک خانواده، یک جنس و ۶ گونه تعلق دارد.۱۷ گونه از پرندگان استان البرز من‌جمله گونههای بالابان، کرکس کوچک، اردک سرسفید و کورکور بال‌سیاه در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) قرار دارند. ۴۵ گونه از پرندگان استان البرز در فهرست ضمایم معاهده کنوانسیون منع تجارت گونههای جانوری و گیاهی در معرض خطر انقراض در جهان (سایتیس CITES) قرار دارند. گونههای کبک دری، آبچلیک خالدار پا سبز، عقاب شاهی و شاهین در ضمیمه Ιتحت کنترل شدید تجارت و ۴۱ گونه نیز در ضمیمه ΙΙ با اعمال مقررات معاهده سایتیس قرارگرفته است.
پستانداران
با ۴۶ گونه دومین رده مهره‌داران ازنظر تنوع با ۵/۲۲ درصد گونههای پستاندار ایران را به خود اختصاص داده است.۷ گونه از پستانداران استان البرز در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) قرار دارند. گونههای پلنگ، زرده بر، کل و بز و قوچ و میش در فهرست گونههای آسیب‌پذیر (VU) آورده شدهاند. شنگ، کفتار راه‌راه و کیسه دهان برانت (طلایی) از گونههای نزدیک به تهدید (NT) استان البرز می‌باشند. ۹ گونه از پستانداران استان البرز در فهرست (سایتیس CITES) قرار دارند. گونه پلنگ و شنگ در ضمیمه Ι تحت کنترل شدید تجارت و ۷ گونه؛ وشق اوراسیایی (سیاه‌گوش)، گربه جنگلی، گربه وحشی، گرگ خاکستری، خرس قهوه‌ای و زرده بر در ضمیمه ΙΙ با اعمال مقررات معاهده سایتیس قرارگرفته‌اند.
رده خزندگان
با ۴۴ گونه سومین رده مهره‌داران ازنظر تنوع با بیش از ۱۶ درصد گونههای خزنده ایران را به خود اختصاص داده است. راسته مارسانان با ۶۹ گونه دارای بیشترین تنوع و کمترین تنوع به راسته لاک‌پشت‌سانان با ۲ گونه تعلق دارد. ۶ گونه از خزندگان استان البرز در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) قرار دارند. افعی لطیفی (افعی دماوندی) (پراکنش شمال شرق استان) به دلیل تعداد کم و تهدیدات ناشی از تغییرات محیطی یا بومشناختی در فهرست گونههای در معرض خطر انقراض (EN) آورده شده است. گونههای لاک‌پشت مهمیزاد، آگامای سر وزغی ایرانی و افعی البرزی در فهرست گونههای آسیب‌پذیر (VU) می‌باشند. ۳ گونه از خزندگان استان البرز در فهرست (سایتیس CITES) قرار دارند. گونه افعی البرزی و بزمجه در ضمیمه Ι تحت کنترل شدید تجارت و گونه کورمار در ضمیمه ΙΙ با اعمال مقررات معاهده سایتیس قرارگرفته‌اند.
رده ماهیان
با ۱۱ گونه با ۷ درصد گونههای ماهیان آب‌های داخلی ایران را به خود اختصاص داده است. از میان این رده، راسته کپور سانان با ۷ گونه دارای بیشترین تنوع و کپور دندان ماهی شکلان با یک‌گونه، کمترین تنوع را به خود اختصاص دادهاند. ۲ گونه از ماهیان استان البرز در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) قرار دارند. گونههای سفید ماهی جویباری و سس ماهی بزرگ یا زرده پر در فهرست گونههای آسیب‌پذیر (VU) آورده شدهاند.
رده دوزیستان
با یک راسته، ۳ خانواده (خانواده وزغ‌های حقیقی و قورباغه‌های درختی حقیقی و قورباغه‌های راستینیان)، ۳ جنس و ۳ گونه با ۷ درصد گونههای دوزیست ایران را شامل میشوند. همچنین رده دوزیستان کمترین تنوع رده‌ای در بین مهره‌داران استان البرز به خود اختصاص داده است.
از بین گونههای جانوری شناسایی‌شده در استان، عقاب طلایی به‌عنوان نماد جانوری استان البرز معرفی گردیده است.
تهديدات حیات‌وحش
- تخريب و جزیره‌ای شدن زیستگاه‌ها ناشی از اجرای پروژه‌های عمرانی و راه‌سازی بدون رعایت ملاحظات زیست‌محیطی من‌جمله آزادراه تهران – شمال و …
- ورود فاضلاب‌های صنعتي و شهري به اکوسیستم‌های آبي به‌ویژه تالاب صالحیه به دلیل عدم توجه مسئولین وقت شهرک‌های صنعتی به ایجاد سیستم‌های تصفیه فاضلاب در زمان صدور مجوز ایجاد شهرک
- ورود و معرفي غيراصولي و مهار نشده گونههای غيربومي به زیستگاه‌ها در اثر عدم آگاهی افراد (رهاسازی سنجاب درختی در محدوده شهرستان ساوجبلاغ و …)
- شكار غيرقانوني، وجود سلاح‌های غیرمجاز و همچنین صدور مجوزهای حمل سلاح بدون در نظر گرفتن جمعیت قابل‌برداشت حیات‌وحش
- حضور دام بيش از ظرفيت در زیستگاه‌های حیات‌وحش و تخریب بی‌رویه مراتع که نتیجه آن افزایش میزان تعارضات حیات‌وحش و جوامع محلی (حضور حیات‌وحش در مستثنیات و باغات اشخاص به دلیل کمبود مواد غذایی) و همچنین شیوع بیماری‌های مشترک در بین دام‌های اهلی و حیات‌وحش
- عدم وجود قوانين و مقررات كافي برای برخورد قانونی با دام‌های غیرمجاز در مناطق
- عدم توجه به ارزش‌های گوناگون حیات‌وحش در برنامه‌ریزی‌های توسعه
- زنده گيري و تجارت غيرقانوني گونههای جانوري و علاقه‌مندی افراد به خرید و نگهداری گونههای جانوری در اسارت
- عدم وجود امكانات، تجهيزات و نيروهای محیط‌بان
- عدم اجرای دستورالعمل کنترل جمعیت سگ‌های بلا صاحب و افزایش جمعیت آنها و از سوی دیگر عدم مدیریت پسماند و غذادهی به سگ‌ها به‌ویژه در حاشیه زیستگاه‌های حیات‌وحش که منجر به ورود سگ‌ها به زیستگاه‌ها، حمله به حیات‌وحش و همچنین دورگ شدن با گرگ‌ها (گرگاس) می‌گردد.
- شیوع بیماری‌های مشترک دام‌های اهلی و حیات‌وحش به‌ویژه طاعون نشخوارکنندگان کوچه ناشی از عدم واکسیناسیون کامل دام‌ها و تداخل زیستگاه‌ها و آبشخورها
- خشک‌سالی‌های متوالي در استان
- تلفات حیات‌وحش ناشی از تصادفات جاده‌ای به دلیل عدم نصب علائم هشداری در مسیرها منتهی به زیستگاه‌های حیات‌وحش
قوت‌ها و فرصت‌ها
- وجود دارای ۴ منطقه تحت مدیریت با وسعت بالغ‌بر ۱۵۵۰۰۰ هکتار و حدود ۳۰ درصد از پهنه وسعت استان.
- تنوع زيستي بالا در استان علیرغم وسعت محدود آن
- افزايش آگاهي، حساسیت و علاقه عمومي در سطح جامع به‌ویژه حامیان حیات‌وحش نسبت به ارزش‌های حیات‌وحش طي سال‌های اخير
- وجود مراکز تیمار، بازپروری و قرنطینه حیات‌وحش و مراکز نگهداری موقت حیات‌وحش به‌ویژه گونههای آسیب‌دیده
- وجود سمن‌ها و حامیان حیات‌وحش در استان
راهكارهاي اجرايي
- رفع تعارضات و تهديدات موجود در زیستگاه‌های حیات‌وحش
- جلوگيري از تخلیه آلودگی‌ها به‌ویژه پسماند و فاضلاب‌ها در زیستگاه‌های حیات‌وحش
- توسعه و به‌کارگیری فنّاوری‌های نوين براي مديريت و حفاظت گونههای جانوري
- جمع‌آوری سلاح‌های غيرمجاز و صدور پروانه حمل سلاح شكاري متناسب با جمعيت حیات‌وحش قابل‌برداشت
- پيشگيري از شیوع بیماری‌های حیات‌وحش به‌ویژه بیماری‌های مشترک دام‌های اهلی و حیات‌وحش
- جلوگيري از ورود گونههای جانوري غيربومي مهاجم در زیستگاه‌های حیات‌وحش
- لحاظ نمودن ارزش‌های متنوع گونههای جانوري در برنامه‌های توسعه و فعالیت‌های عمراني كشور
- حفظ يكپارچگي زیستگاه‌ها و جلوگيري از جزیره‌ای شدن آنها
- برقراری تعادل بین تعداد دام و ظرفیت مراتع
اخبار مرتبط
حقابه محیط زیست البرز با مطالبه‌گری سمن‌ها محقق می شود
ثبت دیدگاه