اهداف تشکیل سازمان‌های مردم‌نهاد
سازمان‌های مردم‌نهاد به‌عنوان یکی از ارکان توسعه‌یافتگی در جوامع محسوب می‌شوند و به‌عنوان بازوی اجرایی دولت و یاور جامعه مدنی شناخته می‌شوند. اهداف تشکیل سازمان‌های مردم‌نهاد می‌تواند متفاوت و متعدد باشد اما همگی یک هدف اصلی یعنی بهبود شرایط جامعه را بر عهده‌دارند.
تعریف سازمان مردم‌نهاد
سازمان‌های مردم‌نهاد اساساً با تأکید بر سه اصل مهم داوطلبانه، غیرانتفاعی و غیرسیاسی تشکیل‌شده و در قالب انجمن، جمعیت، بنیاد، موسسه و… در راستای اهداف (خصوصی و عمومی) خویش تأسیس می‌شوند. البته از سوی مراکز بین‌المللی در مورد سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکلهای اجتماعی تعاریف زیادی قیدشده که از آن مختصر مهمی را اشاره می‌کنم:
طبق تعریف شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد؛ به هر سازمانی که بر اساس نهادهای دولتی یا موافقت‌نامه‌های بین دولت‌ها شکل نگرفته باشد، غیردولتی محسوب می‌شود.
فرایند جهانی‌سازی در قرن بیستم موجب اهمیت یافتن «سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکلهای اجتماعی» شد. امکان حل خیلی از مشکلات داخلی در یک کشور وجود نداشت. معاهدات بین‌المللی و سازمان‌های بین‌المللی از قبیل «سازمان تجارت جهانی» بیش‌ازحد بر منافع مؤسسات مالی بزرگ متمرکز بودند. در اقدامی برای متعادل کردن این روند، «سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکلهای اجتماعی» با تأکید بر مسائل «بشردوستانه»؛ «کمک به توسعه» و «توسعه پایدار» تأسیس شدند که نمونه بارز آن «مجمع اجتماعی جهان» است که هرساله در ماه ژانویه در داووس برگزار می‌شود و رقیب مجمع اقتصادی جهان محسوب می‌شود. پنجمین اجلاس اجتماعی جهان در پورتو آلگر برزیل برگزار شد و نمایندگان بیش از ۱۰۰۰ سازمان مردم‌نهاد و تشکلهای اجتماعی در آن شرکت کردند.
تعریف بانک جهانی از سازمان‌های مردم‌نهاد
بانک جهانی بنا به ارتباطات گسترده خود با سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکلهای اجتماعی، آنها را این‌گونه تعریف می‌کند: سازمان مردم‌نهاد و تشکل اجتماعی؛ سازمانی مستقل، دموکراتیک و نامنسجم است که در آن تلاش در جهت تقویت و ارتقاء جنبه‌های اقتصادی یا اجتماعی گروه‌های حاشیه‌ای (مردم) صورت می‌پذیرد. سازمانی است با ساختار غیرانتفاعی که ماهیتی داوطلبانه، خدماتی یا توسعه محور دارد و در راستای اهداف عموم مردم یا افرادی خاص (جوانان، بانوان، دانشجویان، ورزشکاران، اقشار محروم و حاشیه‌نشین و…) حرکت می‌کند و به دنبال منافع آنها است. سازمان‌های عام‌المنفعه در شمار این سازمان‌ها قرار دارند.
ارتقای سطح زندگی مردم توسط سمن‌ها
سازمان مردم‌نهاد و تشکل اجتماعی در درون خود، حالت منعطف و دموکراتیک دارند و تلاش می‌کند تا بدون قصد منفعت‌طلبی برای خویش، به مردم کمک خیرخواهانه و خدمت داوطلبانه نماید. «سازمان مردم‌نهاد و تشکل اجتماعی» متعهد به علل ریشه‌ای مشکلات و مسائل با اعضا و کارگروه داوطلب خویش؛ تلاش می‌کند تا کیفیت زندگی افراد فقیر، مستضعف و حاشیه‌‌نشین‌ها را در مناطق شهری و روستایی ارتقاء بخشد.
مستقل از دولت و بدون منفعت‌طلبی
شورای اروپا و اتحادیه اروپا نیز در این راستا می‌گوید: «سازمان مردم‌نهاد و تشکلهای اجتماعی» جمعیت‌ها، جنبش‌ها یا گروه‌هایی هستند که مستقل از دولت بدون قصد منفعت‌طلبی و در جهت دفاع از منافعِ خاصی از مردم؛ همچون مسائل اشتغال (شغلی)، اجتماعی، ورزشی، اقتصادی، فرهنگی، تجاری، سیاسی، روانشناسی و ازدواج، علمی، مذهبی، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و فعالیت‌های انسان‌دوستانه و خیرخواهانه، مذهبی و… در سرتاسر جهان تشکیل گردیده‌اند.
سمن‌ها داوطلبانه هستند
سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکلهای اجتماعی برای سود شخصی تشکیل نشده‌اند. اگرچه ممکن است کارمندان حقوق‌بگیر داشته باشند و در فعالیت‌ها و جریاناتِ سودآور اقتصادی شرکت نمایند؛ امّا سود یا مازاد حاصله رابین مدیران و مسئولین و رهبران خویش پخش نمی‌کنند. «سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکلهای اجتماعی» داوطلبانه هستند یعنی آنها به‌صورت داوطلبانه تشکیل‌شده‌اند و عُنصر مشارکت داوطلبانه در سازمان وجود دارد.
رسمی و سازماندهی شده هستند
سازمان‌های مردم‌نهاد و تَشَکُل‌های اجتماعی از سازمان‌های غیررسمی و غیردولتی و یا گروه‌های جمعی که بر اساس «نیاز‌های فوری مردم و جامعه» تشکیل می‌شوند، متمایز هستند زیرا که تا حدودی رسمی و سازماندهی شده می‌باشند.
پاسخگو بودن سازمان‌های مردم‌نهاد
معمولاً «سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکلهای اجتماعی» دارای مقررات سازمانی بوده و تعریف رسمی از اهداف، شیوه‌های عمل‌گرایی و حوزه‌ی کار خویش دارند. این سازمان‌ها؛ در مقابل خیرین و مردم که به آنها کمک‌های مالی می‌کنند، در راستای اهداف و ماموریت‌های داوطلبانه و خیرخواهانه خود باید پاسخگو باشند. از سوی دیگر سمن‌ها مستقل هستند، به‌ویژه مستقل از دولت و دیگر مقامات اجتماعی و احزاب سیاسی یا سازمان‌های بازرگانی.
بودجه‌های سازمان‌های مردم‌نهاد
سازمان‌های مردم‌نهاد بزرگ؛ بودجه‌های سالانه‌ی چند میلیون دلاری دارند. به‌عنوان‌مثال، بودجه‌ی «انجمن بازنشستگان آمریکا» در سال ۱۹۹۹ بالای ۵۴۰ میلیون دلار بود.
بودجه‌ی «سازمان‌های مردم‌نهاد» در ایران از راه‌های ذیل تأمین می‌گردد:
- کمک مالی و هدایای مردمی
- کمک مالی خیرین
- وقف و حبس
- کمک‌های مالی از سازمان‌های دولتی و بخش خصوصی
- کمک‌های مالی از سازمان‌های بین‌المللی و جهانی (با رعایت مقررات مربوط)
- وجوه حاصل از فعالیت‌های اقتصادی سازمان و انجام پروژه در چارچوب اهداف و اساسنامه و آیین‌نامهٔ سازمان
- حق عضویت در سازمان و برگزاری دوره‌های آموزشی
دلایل تشکی سازمان‌های مردم‌نهاد
به عقیده‌ی بعضی از صاحب‌نظران، سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکلهای اجتماعی به دلایل مختلفی ممکن است شکل بگیرند که مهم‌ترین آنها:
- اهداف انسان‌دوستانه و خیرخواهانه
- احساس نیاز یا تجربه‌ی شخصی در برخورد با معضلات اجتماعی
- دستورها و سفارش‌های بزرگان کشور در نیکوکاری و حرکت‌های انسان‌دوستانه
سمن ها قلب تپنده‌ی ایران‌زمین هستند
سازمان‌های مردم‌نهاد و تَشَکُل‌های اجتماعی عمق حساس و اصلی استراتژیک نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران هستند و باید نسبت به ارتقاء و حمایت از مدیران اجرایی این سازمان‌ها که از کُنِشگَرانِ اجتماعی و خودجوش جامعه هستند و حکومت و دولت باید اقدام جدی انجام دهد. آنها قلب تپنده‌ی ایران‌زمین و معلمی برای سایر سازمان‌های ایران و جهان هستند و تکیه نظام – حکومت جمهوری اسلامی ایران بر مشارکت و حضور مردم در عرصه‌های مختلف فرهنگی، دینی، مذهبی، ورزشی، اجتماعی، اقتصادی، اشتغال و کارآفرینی و… است که به حقیقت سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکلهای اجتماعی نمادِ آن هستند.
یادداشت از آقای دکتر محمد حامد چیت‌سازان در مورد اهداف تشکیل سازمان‌های مردم‌نهاد
ثبت دیدگاه